Vài nét về thị trường XKLĐ tại Nhật Bản

Nhật Bản với dân số hiện nay khoảng 128 triệu người, vẫn đang là cường quốc kinh tế đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Hoa Kỳ. GDP năm 2003 của Nhật lên đến 4.300 tỷ USD, thu nhập bình quân trên đầu người đạt 35.610 USD/ năm, (Hoa Kỳ là 10.000 tỷ USD, và 35.060USD). Hiện nay, Nhật Bản đang phải đối mặt với một vấn đề xã hội có ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường lao động trong nước đó là sự già hóa dân số do tỷ lệ người cao tuổi ngày càng tăng trong khi tỷ lệ sinh ngày càng giảm. Điều này dẫn đến số lượng người tham gia lao động của Nhật Bản cũng trong chiều hướng giảm xuống.
Để đảm bảo cho sự phát triển và tăng trưởng kinh tế của mình, hàng năm Nhật Bản cần một lượng lớn người tham gia lao động, nhưng điều này chính bản thân trong nước Nhật không thể đáp ứng được, do đó Chính phủ Nhật Bản đang tích cực tái cơ cấu lại nền kinh tế theo xu hướng tăng nhanh hàm lượng chất xám của những người tham gia lao động, giảm dần lao động giản đơn và cơ bắp. Thể hiện ở việc họ di chuyển những nhà máy, những xí nghiệp có sử dụng nhiều lao động sang các nước đang phát triển như Trung Quốc, Inđônêxia, Malaixia, Thái Lan, Việt Nam... Và họ tiếp nhận những lao động có trình độ kiến thức chuyên môn, tay nghề cao.
Thực tế, chủ trương của Chính phủ Nhật Bản là không tiếp nhận người nước ngoài vào làm việc tại Nhật Bản, nhưng trong bối cảnh mới này, hàng năm Nhật Bản phải tiếp nhận khoảng 60.000 lao động nước ngoài vào làm việc tại Nhật Bản dưới nhiều hình thức khác nhau. Nhật Bản và các nước khác tăng cường hoạt động xuất khẩu lao động dưới hình thức tu nghiệp sinh giữa hai nước với nhau là để chuyển giao công nghệ, kiến thức và kỹ năng chuyên môn nhằm đóng góp vào việc phát triển nguồn nhân lực ở các nước đang phát triển, giúp các nước này đẩy nhanh sự phát triển kinh tế xã hội quốc gia. Nhưng thực chất của vấn đề này là thu nhận lao động nước ngoài nhằm bù đắp sự thiếu hụt nguồn nhân lực trong nước, nhất là nhân lực giản đơn, chi phí thấp…
- Nhật Bản là một thị trường lao động nhiều tiềm năng nhưng đòi hỏi lao động phải có kỹ thuật cao. Chính vì thế lao động Việt Nam được đưa vào Nhật Bản thường dưới hình thức tu nghiệp sinh. Việt Nam và Nhật Bản đã có chương trình hợp tác tu nghiệp sinh từ năm 1992. Cho tới nay đã có gần 20.000 TNS Việt Nam sang tu nghiệp tại các xí nghiệp vừa và nhỏ của Nhật Bản theo nhiều ngành nghề khác nhau như dệt, may, điện tử, cơ khí, chế biến và xây dựng…

Số lượng tu nghiệp sinh Việt Nam được phái cử sang tu nghiệp tại Nhật Bản từ năm 2000 đến 2004 là 9.353 người; trong đó năm 2004 là trên 2.000 người. Tổng số tu nghiệp sinh hiện đang có mặt làm việc tại Nhật Bản trên 8.000 người

Ngoài tu nghiệp sinh, Việt Nam cũng đã đưa được trên 500 lao động có nghề và kỹ thuật cao sang Nhật Bản làm việc.

- Thu nhập của tu nghiệp sinh Việt Nam tại Nhật Bản tương đối cao so với các thị trường khác, bình quân 70.000 yên/tháng (tương đương 680 USD) trong năm thứ nhất và 100.000 yên/tháng (tương đương 980 USD) năm thứ 2, thứ 3. Có những nơi TNS thu 170.000 yên/tháng (tương đương 1.670 USD). Hàng năm tu nghiệp sinh VN gửi về nước khoảng 84 triệu USD. Đây là một khoản tiền không nhỏ tăng thu ngoại tệ cho đất nước và góp phần xoá đói giảm nghèo, tạo công ăn việc làm trong nước.

Tuy nhiên số lượng tu nghiệp sinh Việt Nam tại Nhật Bản chiếm tỉ lệ còn quá khiêm tốn, khoảng 4 - 5% trong khi tỷ lệ này ở Trung Quốc là trên 77%, Indonesia là trên 9%, Philippine khoảng 5,4%.